Na Kosmaju se nalazi manastir od velikog kulturno – istorijskog značaja, manastir Tresije, koji je posvećen Saboru svetih Arhangela. Smatra se da je izgrađen 1309. godine, za vreme vladavine kralja Dragutina. U 16. veku, manastir Tresije je bio najbrojniji bratstvom i najbogatiji imovinom u Beogradskom pašaluku. Posvećen je presvetim arhangelima Mihailu i Gavrilu, a naziv Tresije je dobio po potoku koji izvire pored manastira.
Istorija manastira
Tokom svoje istorije rušen je i obnavljan nekoliko puta. Prva obnova je bila 1709. godine, ali je u istom veku manastir ponovo porušen. Posle Drugog svetskog rata, bratstvo je započelo obnavljanje manastira i njegovih zdanja koje i danas traje, što za rezultat ima i predivno uređeno dvorište i mir koji se oseća u njegovoj okolini. Novi konak počet je 14. septembra 1991. kada je osveštan kamen temeljac donet sa Svete gore, koji je položila kneginja Jelisaveta Karađorđević.
Arhitektura
Crkvu manastira Tresija povezuju sa raškom školom, gde je osnova hrama jednobrodna, sa trostranom apsidom spolja i polukružnom iznutra. Građena je od pritesanih kvadara kamena. Od prvobitnih dekorativnih elemenata sačuvana je rozeta od kamena i pet kružnih otvora. Ikone koje privlače najviše pažnje su oltarske dveri, rad Jeremije Mihailovića iz 1827. godine i prestone ikone, delo Ilije Petrovića iz 1852/53. godine.
Manifestacije
Pod pokroviteljstvom manastira održavaju se manifestacije Pod lipama manastira Tresije i Dani Milovana Vidakovića. Manastir je muški i starešina manastira je arhimandrit Jovan Maričić koji tu živi već šest decenija. On je bio jedinac i sve svoje imanje je zaveštao manastiru.
Manastir je od Sopota udaljen 7 kilometara, na putu ka vrhu Kosmaja i spomeniku, a između Sopota i Kosmaja se nalaze Lipa houses u kojima možete rezervisati udoban i prijatan smeštaj.
